Thần thoại Hy Lạp là một thế giới hấp dẫn của những câu chuyện và huyền thoại cổ xưa đã tạo nên nền văn hóa của Hy Lạp. Những câu chuyện này đầy những vị thần và nữ thần, anh hùng và nữ anh hùng, và những cuộc phiêu lưu hùng hậu vẫn tiếp tục gợi mở trí tưởng tượng của mọi người trên khắp thế giới.

Người Hy Lạp có tin vào các vị thần của họ không?

Đối với người Hy Lạp, thần thoại phản ánh một phần lịch sử của họ; một số người từng nghi ngờ về sự thật của câu chuyện Chiến tranh thành Troia trong tác phẩm Iliad và Odyssey. Người Hy Lạp đã sử dụng thần thoại để giải thích các hiện tượng tự nhiên, các sự khác biệt về văn hóa, các mối quan hệ thù địch và bằng hữu truyền thống. Sẽ là một niềm tự hào đối với họ nếu có thể truy ra tổ tiên của một người nào đó chính là một anh hùng hay vị thần huyền thọai.

Mặt khác, các triết gia như Xenophanes đã từng bắt đầu cho rằng các câu chuyện của các thi sĩ là các lời dối trá báng bổ vào thế kỷ thứ 6 TCN; dòng suy nghĩ này được biểu lộ chung chung trong các tác phẩm Nền Cộng hòa (Republic) và Luật pháp (Laws) của Platon. Thẳng thắn hơn, tác gia bi kịch Euripides trong thế kỷ thứ 5 TCN thường đùa nghịch với các phong tục truyền thống cũ, chế giễu chúng và thông qua tiếng nói của các nhân vật mà đưa ra sự nghi ngờ. Trong các trường hợp khác, Euripides có vẻ như hướng đến việc chỉ trích hành vi của các vị thần.

Các thi sĩ, đặc biệt trong thời kỳ Đế quốc La Mã về sau, thường phóng tác các câu chuyện về các nhân vật trong thần thoại Hy Lạp theo cái cách mà làm cho chúng không còn phản ánh các tín ngưỡng thật sự lúc ban đầu. Nhiều phiên bản thông dụng của các thần thoại Hy Lạp mà chúng ta có hôm nay thật ra lại có từ các câu chuyện kể hư cấu lại chứ không phải từ các câu truyện thần thoại thật sự lúc ban đầu.

Tính hoài nghi của thời kỳ Thượng Cổ đã trở nên rõ rệt hơn dưới thời kỳ của nền văn minh Hellen. Táo bạo hơn nữa, nhà thần thoại học Euhemerus cho là các câu truyện thần thoại chỉ là một trí nhớ mơ hồ về các hành động tàn ác của các vị vua xưa. Mặc dù các tác phẩm của Euhemerus đã bị mất, những lời giải thích tương tự như của nhà thần thoại học này có thể đọc được trong các taç phẩm của Diodorus Siculus.

Tìm hiểu về văn lý (hermeneutics) của thần thoại trở nên phổ thông trong thời kỳ Đế quốc La Mã vì các nguyên lý khắc kỷ (stoicism) và hưởng lạc (epicureanism) trong triết học, cũng như một lối nhìn thực dụng của người La Mã. Học giả Marcus Terentius Varro đã tổng kết truyền thuyết của hơn một thế kỷ bằng cách phân chia các vị thần Hy Lạp thành 3 loại:

Các vị thần của tự nhiên: các dạng nhân cách hóa của các hiện tượng tự nhiên như mưa, bão, lửa...

Các vị thần của các nhà thơ: được sáng tạo bởi các thi sĩ một cách không đắn đo để gây ra các xúc cảm mạnh

Các vị thần bảo vệ một khu vực: được sáng tạo bởi các nhà lãnh đạo khôn ngoan vuốt ve, xoa dịu cũng như để giảng dạy quần chúng tại khu vực của họ.

De Natura Deorum của Cicero giải thích rõ về lối nhìn này.

Một khía cạnh ít ngờ tới của cách nhìn duy lí là xu hướng phổ biến trong việc dung hợp các thần Hy Lạp và phi Hy Lạp thành các dạng thần thánh mới mà gần như khó còn nhận ra được. Cụ thể chẳng hạn nếu Apollo, Serapis, Sabazios, Dionysus và Mithras đều thực sự là Helios, thì sao không kết hợp tất cả họ lại thành một vị thần duy nhất Deus Sol Invictus, với những nghi lễ và thuộc tính tổng hợp? Bộ thánh ca Orpheus và Saturnalia của Macrobius từ thế kỷ thứ 2 còn sót lại là sản phẩm của lối tư duy này.

Tuy Apollo trong tôn giáo có thể coi như Helios hay thậm chí Dionysus, văn chương kể về vị thần này ít khi phản ánh điều đó. Thần thoại theo văn chương truyền thống thường ít gắn kết với thực tế tôn giáo.

Thần thoại Hy Lạp: khám phá những câu chuyện cổ xưa đã tạo nên đất nước

Khi nhắc đến Thần thoại Hy Lạp, chúng ta sẽ nghĩ ngay đến những vị thần như Zeus, Hera, Apollo, Dionysus, Heracles và nhiều vị thần khác. Thần thoại là nơi tập hợp những câu chuyện về các vị thần này, những câu chuyện về nguồn gốc và ý nghĩa của thế giới, cũng như các nghi lễ và tín ngưỡng của người Hy Lạp cổ đại. Nó đã góp phần tạo ra các tôn giáo, nghệ thuật và phong tục tập quán độc đáo trong đời sống hàng ngày.

Ở trung tâm của Thần thoại Hy Lạp là mười hai vị thần trên núi Olymp, do Zeus – vị vua của các vị thần dẫn đầu. Mỗi vị thần đại diện cho một khía cạnh khác nhau của cuộc sống và thiên nhiên, từ Athena – nữ thần trí tuệ và chiến tranh, đến Poseidon – vị thần biển cả, và Aphrodite – nữ thần tình yêu và sắc đẹp. Người Hy Lạp cổ tin rằng những vị thần và nữ thần này cư ngụ trên núi Olympus, đỉnh núi cao nhất ở Hy Lạp.

Các thần thoại cũng xuất hiện những anh hùng nổi tiếng, như Heracles (Hercules), người đã hoàn thành mười hai chiến công để chuộc lỗi của mình và Perseus, người đã đánh bại Gorgon Medusa. Những anh hùng này đã đối mặt với những thử thách khó khăn, chiến đấu với những sinh vật thần thoại và tham gia vào những cuộc điều tra hiểm nguy, thể hiện lòng dũng cảm và sự kiên nhẫn.

Mỗi vị thần có nguồn gốc và quyền năng riêng, tạo nên sự đa dạng và phong phú trong thần thoại. Các tên gọi của các vị thần cũng mang trong mình ý nghĩa đặc biệt. Ví dụ, Apollo là vị thần chỉ huy các vị Muse và liên quan đến nghệ thuật, trong khi Aphrodite là nữ thần tình yêu và sắc đẹp, Ares là thần chiến tranh, Athena là nữ thần trí tuệ và lòng dũng cảm.

Thần thoại Hy Lạp không chỉ là những huyền thoại xa xỉ, mà còn mang trong mình những đặc điểm nhân bản và gần gũi với cuộc sống thường ngày. Các vị thần có những tình huống, tính cách và hoạt động giống như con người. Tuy nhiên, điểm đặc biệt của họ là khả năng bất tử và sự trẻ trung, được duy trì bằng cách sử dụng những loại thức ăn đặc biệt dành riêng cho các vị thần.

Giải thích dưới cách nhìn hiện đại

Một thư mục các tác phẩm hiện về thần thoại Hy Lap, bắt đầu từ tác phẩm Genealogia degli Dei de Gentili của Boccaccio: Carlos Parada, Greek Mythology Link. Các nhà nghiên cứu phát triển thần thoại học và văn lí học hiện đại, kể từ truyền thống nhã nhặn Cơ đốc giáo của Bulfinch, theo trình tự thời gian bao gồm:

Nguồn tham khảo phụ bằng tiếng Anh gồm có:

Ngoài ra có một số tác phẩm chuyên sâu hơn như:

Thần Zeus là một vị thần tối cao trên đỉnh Olympus. Zeus được coi là vị thần Hy Lạp mạnh nhất trong danh sách các vị thần Hy Lạp cổ đại. Sau khi đánh bại Cronus và các Titan, Zeus đã được tôn làm thủ lĩnh của các vị thần, cai trị Olympus và toàn thể trần gian.

Poseidon là con của thần Titan Cronus và Rhea. Poseidon là vị thần thống trị biển cả, bao gồm các đại dương, hải đảo và các bờ biển. Poseidon  được xem là vị thần có sức mạnh lớn thứ 2 chỉ sau Zeus. Ông điều khiển biển cả và tạo ra động đất bằng vũ khí đinh ba. Poseidon là vị thần bảo hộ cho nhiều thành phố ở Hy Lạp.

Athena là một trong những vị thần Hy Lạp rất nổi tiếng, là thần của trí tuệ, thủ công, quốc phòng và chiến tranh chính nghĩa. Biểu tượng của Athena là cú và cây olive. Athena là con gái của Zeus và một công chúa người trần tên Methis. Bà là một chiến binh dũng cảm trên chiến trường. Tuy đều được coi là thần chiến tranh, nhưng không hung bạo như  Ares, Athena chỉ ủng hộ cho chiến tranh vì chính nghĩa.

Ares là thần chiến tranh một trong 12 vị thần trên đỉnh Olympus, là con trai của thần Zeus và Hera. Ares là vị thần của chiến binh và sự đấu tranh khốc liệt, có khả năng quyết định sự thắng bại của trận chiến.

Nữ thần Artemis (tên La Mã: Diana): Nữ thần Artemis là nữ thần săn bắn, trinh tiết, trẻ sơ sinh, thuật bắn cung, Mặt Trăng và muông thú. Biểu tượng của nàng là Mặt Trăng, hươu, chó săn, gấu cái, rắn, cây bách, cung và tên. Artemis là con gái của Zeus và Leto, chị song sinh với Apollo.

Thần Thần Artemis – nữ thần săn bắn

Hermes là vị thần được coi là người đưa tin của các thần, thần thương nghiệp và trộm cắp. Ông là sứ giả của Olympus, người truyền tin của các vị thần trong thần thoại Hy Lạp, người bảo trợ cho thương nghiệp, mục đồng và những kẻ trộm cắp. Biểu tượng của vị thần này là quyền trượng có hai con rắn quấn nhau, mũ và đôi dép có cánh, cò và rùa. Hermes là con trai của Zeus và tiên nữ Maia, là vị thần trẻ thứ hai của đỉnh Olympus, chỉ lớn tuổi hơn Dionysus.

Vị thần Hy Lạp Hermes rất thích bày trò chọc phá các vị thần và ăn trộm đồ của họ. Hermes có tốc độ di chuyển rất nhanh và có thể đi lại dễ dàng giữa các thế giới nhờ đôi hài có cánh. Nhờ thế, ông còn có nhiệm vụ là người dẫn đường cho linh hồn người chết đi đầu thai.

Thần Hermes – thần thương nghiệp

Hera là nữ thần hôn nhân bảo trợ cuộc sống gia đình, là vợ của thần Zeus, Hera là một nữ hoàng trên đỉnh Olympus. Hera là con gái của Titan Cronus và Rhea. Nữ thần Hera là nữ hoàng của các thần, đại diện cho hôn nhân và gia đình. Biểu tượng của người bao gồm chim công, quả lựu, vương miện, chim cu, sư tử và bò cái.

Thần Hera – thần hôn nhân và gia đình

Thần Demeter (tên La Mã: Ceres): Bà là nữ thần sinh sản, nông nghiệp, tự nhiên, mùa màng và sự sung túc. Biểu tượng của Demeter là chó con, lúa mì, ngọn đuốc và heo. Nữ thần là con gái giữa của Cronus và Rhea. Tên Latin của bà có nguồn gốc của từ “cereal”, trong tiếng La Mã có nghĩa là ngũ cốc.

Thần Demeter – nữ thần nông nghiệp

Thần Hephaestus (tên La Mã: Vulcan): Còn được biết đến là thần thợ rèn và thợ thủ công của các thần; thần lửa và luyện kim. Biểu tượng của Hephaestus là lửa, cái đe, rìa, lừa, búa, cái kẹp và chim cút. Thần là con trai của Hera hoặc của Hera và Zeus, kết hôn với Aphrodite. Tuy nhiên, khác với các ông chồng khác, ông hiếm khi nào lăng nhăng bên ngoài. Tên Latin của ông, Vulcan, là gốc của từ “volcano” (núi lửa).

Thần Hephaestus – thần kỹ nghệ và lửa

Apollo là vị thần ánh sáng, vị thần của chân lý và nghệ thuật trong thần thoại Hy Lạp một trong 12 vị thần trên đỉnh Olympus. Apollo là con của thần Zeus và Leto. Ông là vị thần bất tử trẻ mãi không già với bộ tóc vàng. Thần Apollo biểu hiện cho sự hài hòa và lý trí xua tan bóng tối bằng ánh mặt trời.

Thần Apollo còn có biệt tài là khả năng tiên tri và khả năng chữa bệnh. Chính vì thế mà ông được thờ tại một ngôi đền ở Delphi – nơi người dân từ khắp nơi hành hương đến để được ông giải đáp tương lai thông qua những nữ thầy đồng.

Thần Apollo – thần ánh sáng và chân lý

Nữ thần Hestia (tên La Mã: Vesta): Nữ thần của bếp lửa, ngôi nhà, gia đình, đời sống gia đình, nhà nước. Hestia là con của hai vị thần Rhea và Cronus thuộc dòng dõi Titan và là chị cả của thế hệ các vị thần thứ nhất trên đỉnh Olympus. Nữ thần là người mà nữ thần Rhea sinh ra đầu tiên và cũng là người mà thần Cronus nôn ra cuối cùng.

Sau này, nữ thần Hestia đã vui lòng từ bỏ chiếc ghế vàng của mình tại đỉnh Olympus, nhường cho thần rượu nho Dionysus để chăm lo ngọn lửa thần. Dionysus (tên La Mã: Bacchus) là thần rượu, tiệc tùng và hoan lạc. Thần bảo trợ của nghệ thuật sân khấu. Biểu tượng của Dionysus là rượu nho, dây trường xuân, cốc rượu, hổ, báo đen, báo đốm, cá heo và dê. Thần là con trai của Zeus và công chúa thành Thebe Semele và cũng là vị thần duy nhất có mẹ là người trần.